Oddałam wszystko, byłam nikim: Moja walka o siebie w cieniu męża
— Gdzie byłaś tak długo? — głos Pawła przeszył ciszę mieszkania jak nóż. Stałam w przedpokoju, z torbą zakupów w ręce, a serce waliło mi jak oszalałe. Znowu się spóźniłam. Znowu będę musiała tłumaczyć się z każdej minuty.
— Była kolejka w sklepie, Paweł… — zaczęłam nieśmiało, ale on już patrzył na mnie tym swoim zimnym wzrokiem.
— Wiesz, że nie lubię czekać. Oddaj portfel.
Bez słowa wyciągnęłam portfel i podałam mu do ręki. On szybko przeliczył resztę, sprawdził paragony. Zawsze to robił. Od pierwszego dnia naszego małżeństwa.
Pamiętam, jak na początku sądziłam, że to troska. Że dba o nasz budżet, że chce dla nas dobrze. Oddawałam mu całą pensję, bo przecież tak robiła moja mama. „Mężczyzna wie lepiej, jak zarządzać pieniędzmi” — powtarzała mi od dziecka. Wierzyłam w to ślepo. Chciałam być dobrą żoną.
Ale z czasem coś zaczęło mnie uwierać. Każda złotówka musiała być rozliczona. Każdy wydatek — uzasadniony. Nawet kiedy kupiłam sobie nową parę rajstop, Paweł patrzył na mnie z wyrzutem:
— Po co ci to? Przecież masz jeszcze jedne.
Zaczęłam się bać. Bać się prosić o pieniądze na fryzjera, na kawę z koleżanką, na cokolwiek dla siebie. Bałam się nawet marzyć o czymś więcej niż codzienność.
Najgorsze były wieczory. Siedzieliśmy razem przy stole, a ja czułam się jak przesłuchiwana:
— Ile wydałaś dziś na zakupy? Dlaczego tyle? Czy naprawdę musiałaś kupić te droższe pomidory?
Czułam się coraz mniejsza. Coraz bardziej przezroczysta. Przestałam dzwonić do mamy — nie chciałam słyszeć jej rad o tym, jak powinnam być wdzięczna za odpowiedzialnego męża. Przestałam spotykać się z przyjaciółkami — Paweł zawsze pytał, po co mi te spotkania i czy nie lepiej byłoby zostać w domu.
Z czasem zaczęłam wierzyć, że to ze mną jest coś nie tak. Że jestem rozrzutna, nieodpowiedzialna, niewdzięczna. Przecież Paweł nigdy mnie nie uderzył. Nie pił. Nie zdradzał. Po prostu… kontrolował wszystko.
Pewnego dnia, kiedy wróciłam z pracy i zobaczyłam Pawła siedzącego przy stole z moim telefonem w ręku, poczułam jakby ktoś wylał na mnie kubeł lodowatej wody.
— Kto to jest Agata? — zapytał beznamiętnie.
— Koleżanka z pracy… — odpowiedziałam cicho.
— O czym rozmawiałyście?
— O nowym projekcie… — próbowałam się uśmiechnąć, ale głos ugrzązł mi w gardle.
— Nie chcę, żebyś z nią rozmawiała poza pracą. Rozumiesz?
Skinęłam głową. W środku krzyczałam.
Zaczęłam mieć koszmary. Śniło mi się, że uciekam przez ciemny las i nie mogę znaleźć drogi do domu. Budziłam się spocona i przerażona. Rano zakładałam maskę uśmiechu i szłam do pracy, udając przed wszystkimi, że wszystko jest w porządku.
Aż pewnego dnia coś we mnie pękło.
Była sobota. Siedziałam w kuchni i patrzyłam przez okno na dzieci bawiące się na podwórku. Usłyszałam śmiech sąsiadki, która rozmawiała przez telefon i nagle poczułam ogromną tęsknotę za wolnością. Za sobą sprzed lat — tą dziewczyną, która marzyła o podróżach, o własnym mieszkaniu, o niezależności.
Wzięłam kartkę papieru i zaczęłam pisać list do siebie:
„Iwona,
Czy naprawdę chcesz tak żyć do końca życia? Czy chcesz codziennie bać się prosić o pieniądze na kawę? Czy chcesz być niewidzialna?”
Pisałam i płakałam. Po raz pierwszy od lat pozwoliłam sobie na łzy.
Tego wieczoru postanowiłam porozmawiać z Pawłem.
— Paweł… musimy porozmawiać.
Spojrzał na mnie podejrzliwie.
— O czym?
— Chcę mieć własne konto. Chcę sama zarządzać swoimi pieniędzmi.
Zamilkł na chwilę, a potem wybuchnął śmiechem:
— Zwariowałaś? Po co ci to? Przecież sobie nie poradzisz!
Poczułam gniew. Po raz pierwszy od dawna.
— Poradzę sobie. I chcę spróbować.
Przez chwilę myślałam, że mnie uderzy. Ale tylko zacisnął pięści i wyszedł trzaskając drzwiami.
Następne dni były koszmarem. Paweł przestał się do mnie odzywać. W domu panowała lodowata cisza. Ale ja czułam się… lżej. Jakby ktoś zdjął mi z ramion ciężki plecak.
Zaczęłam odkładać drobne pieniądze z zakupów do słoika schowanego w szafie. Zaczęłam rozmawiać z Agatą — powiedziałam jej prawdę o tym, co dzieje się w domu. Ona poleciła mi fundację pomagającą kobietom w podobnej sytuacji.
Po kilku tygodniach zebrałam się na odwagę i poszłam tam na spotkanie. Siedziałam w kręgu innych kobiet i słuchałam ich historii — każda była inna, ale wszystkie miały ten sam wspólny mianownik: kontrola, strach, samotność.
Zrozumiałam wtedy, że nie jestem sama.
Zaczęłam walczyć o siebie małymi krokami: założyłam własne konto bankowe, poprosiłam w pracy o możliwość nadgodzin, żeby mieć więcej pieniędzy tylko dla siebie. Powoli odzyskiwałam głos i siłę.
Paweł próbował mnie zastraszyć — groził rozwodem, mówił rodzinie, że zwariowałam. Mama płakała przez telefon:
— Iwonka, co ty robisz? Przecież on cię kocha!
Ale ja już wiedziałam swoje.
Dziś mieszkam sama w małym wynajmowanym mieszkaniu na Pradze. Nie jest łatwo — czasem brakuje mi pieniędzy, czasem czuję się samotna. Ale kiedy patrzę rano w lustro widzę kobietę, która odzyskała siebie.
Czasem pytam sama siebie: dlaczego tak długo pozwalałam sobą rządzić? Czy naprawdę miłość musi oznaczać oddanie wszystkiego — nawet siebie?
A wy? Czy kiedykolwiek byliście więźniami własnego domu?